ИНТЕРАКТИВТІ ЭЛЕМЕНТ
Сабақ 3.3.
Тапсырма
Енді сіз БҰҰ-ның адам құқықтарын қорғау жөніндегі құралдары мен тетіктерін жақсы білетіндіктен, біз өз білімдеріңді іс жүзінде қолдануды ұсынамыз.
Осы тапсырмада сендер Қазақстан тарапынан адам құқықтарының болжамды бұзылуына қатысты БҰҰ комитеттеріне берілген жеке шағымдардың кейбірімен таныса аласыңдар.
Тапсырманы орындап, сәтті аяқтау үшін сендерге қажетті мәліметтер (яғни көмекшілер) қажет.
Осы тапсырмада сендер Қазақстан тарапынан адам құқықтарының болжамды бұзылуына қатысты БҰҰ комитеттеріне берілген жеке шағымдардың кейбірімен таныса аласыңдар.
Тапсырманы орындап, сәтті аяқтау үшін сендерге қажетті мәліметтер (яғни көмекшілер) қажет.
Реквизиттер
• Негізгі шарттары және тиісті органдары бар кесте
• БҰҰ негізгі шарттарының құжаттары
• Бұл тапсырма үшін біз сендерге жұмыс істеу үшін қажет үш негізгі шартқа сілтемелер дайындадық:
• БҰҰ негізгі шарттарының құжаттары
• Бұл тапсырма үшін біз сендерге жұмыс істеу үшін қажет үш негізгі шартқа сілтемелер дайындадық:
•Болжамды бұзушылықтың қысқаша сипаттамасымен танысуларың қажет.
•Содан кейін келесі сұрақтарға жауап беріңдер:
•Қай Комитетке шағым берілді?
•Шарттардың қандай баптарын бұзу орын алды?
•Бұл тапсырмада өз білімдерің мен аналитикалық қабілеттеріңді көрсетуге тамаша мүмкіндік берілген.
•Содан кейін келесі сұрақтарға жауап беріңдер:
•Қай Комитетке шағым берілді?
•Шарттардың қандай баптарын бұзу орын алды?
•Бұл тапсырмада өз білімдерің мен аналитикалық қабілеттеріңді көрсетуге тамаша мүмкіндік берілген.
Шарттар
Хабарламадан cүзінділердің бейресми аудармасын ұсынамыз:
Автор «Ар.Рұх.Хақ» үкіметтік емес ұйымының басшысы болып табылады. 2010 жылдың 11 наурызында азаматтық бағынбау күнін атап өту үшін ұйым Махатма Ганди ескерткішінің жанында өнер шарасын өткізді, оның мақсаты гуманизм, демократия, әлеуметтік әділеттілік және адамгершілік сияқты қасиеттерді көрсету үшін қоғамның назарын моральдық көшбасшылық мәселесіне аудару болды. Билік іс-шараның барысына араласпады, бірақ 2010 жылдың 16 наурызында түстен кейін 20 полиция қызметкері автордың кабинетіне кіріп, оны қамауға алды. Оған әкімшілік құқық бұзушылықты тоқтату мақсатында әкімшілік ұстауға мүмкіндік беретін әкімшілік іс жүргізу кодексінің 620-бабына сәйкес 48 сағатқа ұсталатыны туралы хабарлады. Автор қамауға алу кезінде ол өзінің кеңсесінде ешқандай бұзушылық жасамағандықтан, оны қамауға алу заңсыз, деп санайды. Ол 2010 жылдың 2 сәуірінде оны қамауға алудың заңдылығы туралы шағымды Бас прокуратураға жібергенін, ол бұл шағымды Ішкі істер министрлігінің қауіпсіздік департаментіне жібергенін айтады.
2010 жылдың 16 наурызында Алматы қаласының мамандандырылған ауданаралық әкімшілік сотының шешімімен автор қоғамдық іс-шараны рұқсатсыз ұйымдастыруға кінәлі деп танылып, 56 520 теңге көлемінде айыппұл төлеуге сотталды. [ ... ] Автордың айтуынша, сот ол билікпен рұқсат етілмеген жиналыс өткізді деп шешті.
[ ... ] Автор барлық қол жетімді және тиімді ішкі қорғау құралдарын сарқа пайдаланды деп мәлімдейді.
Автор «Ар.Рұх.Хақ» үкіметтік емес ұйымының басшысы болып табылады. 2010 жылдың 11 наурызында азаматтық бағынбау күнін атап өту үшін ұйым Махатма Ганди ескерткішінің жанында өнер шарасын өткізді, оның мақсаты гуманизм, демократия, әлеуметтік әділеттілік және адамгершілік сияқты қасиеттерді көрсету үшін қоғамның назарын моральдық көшбасшылық мәселесіне аудару болды. Билік іс-шараның барысына араласпады, бірақ 2010 жылдың 16 наурызында түстен кейін 20 полиция қызметкері автордың кабинетіне кіріп, оны қамауға алды. Оған әкімшілік құқық бұзушылықты тоқтату мақсатында әкімшілік ұстауға мүмкіндік беретін әкімшілік іс жүргізу кодексінің 620-бабына сәйкес 48 сағатқа ұсталатыны туралы хабарлады. Автор қамауға алу кезінде ол өзінің кеңсесінде ешқандай бұзушылық жасамағандықтан, оны қамауға алу заңсыз, деп санайды. Ол 2010 жылдың 2 сәуірінде оны қамауға алудың заңдылығы туралы шағымды Бас прокуратураға жібергенін, ол бұл шағымды Ішкі істер министрлігінің қауіпсіздік департаментіне жібергенін айтады.
2010 жылдың 16 наурызында Алматы қаласының мамандандырылған ауданаралық әкімшілік сотының шешімімен автор қоғамдық іс-шараны рұқсатсыз ұйымдастыруға кінәлі деп танылып, 56 520 теңге көлемінде айыппұл төлеуге сотталды. [ ... ] Автордың айтуынша, сот ол билікпен рұқсат етілмеген жиналыс өткізді деп шешті.
[ ... ] Автор барлық қол жетімді және тиімді ішкі қорғау құралдарын сарқа пайдаланды деп мәлімдейді.
1-Кейс: № 2137/2012 Хабарлама
«Төреғожина Қазақстан Республикасына қарсы»
«Төреғожина Қазақстан Республикасына қарсы»
•Автор қай шарттық органға жүгінді?
•Шарттық органдарының құжаттары мен кестесін қолданыңдар
•Бұл жағдайда қандай адам құқықтарының бұзылуын анықтай аласыңдар?
•Шарттық органдарының құжаттары мен кестесін қолданыңдар
•Бұл жағдайда қандай адам құқықтарының бұзылуын анықтай аласыңдар?
Төменде біз сендерге Комитетке хабарламадан үзінділерді ұсынамыз. Біз әсіресе қатігез болып көрінетін сәттерді келтірмей, оларды істің жалпы сипаттамасымен алмастырдық.
TW: келесі екі жағдайдың кейбір сәттері триггер реакциясын тудыруы мүмкін. Егер тапсырманы одан әрі орындаудан бас тартқан дұрыс деп ойласаңдар, оны кез-келген уақытта аяқтай аласыңдар.
TW: келесі екі жағдайдың кейбір сәттері триггер реакциясын тудыруы мүмкін. Егер тапсырманы одан әрі орындаудан бас тартқан дұрыс деп ойласаңдар, оны кез-келген уақытта аяқтай аласыңдар.
2-Кейс: Ушенин Қазақстан Республикасына қарсы
Өтініш беруші 2011 жылдың 28 тамызында оны бірнеше полиция қызметкері тұтқындап, полиция бөлімшесіне жеткізді деп мәлімдейді. Қамауда ұстау кезінде полиция қызметкерлері оны тонауға қатысқанын мойындауға мәжбүрлеу мақсатында азаптады. Полиция өтініш берушіге егер ол мойындамаса, билік әйелін түрмеге жабады деп қорқытты. Сонымен қатар, полиция қызметкерлері оның аяқтары мен алақандарын ұрып, басын қабырғаға бірнеше рет ұрды.
Өтініш беруші полиция оны бірнеше рет азаптағанын және полиция қызметкерлерінің бірі бұл әрекеттерді видеобейнеге түсіргенін хабарлады.
Өтініш берушінің айтуынша, 2011 жылдың 29-тамызына қараған түні оны фельдшер тексеріп, оған анестетикалық инъекция жасаған. Содан кейін полиция оны бөлмеге апарып, келесі күннің ортасына дейін ұруды жалғастырды.
Зорлық-зомбылық пен азаптауға наразылық білдіру үшін өтініш беруші 2011 жылдың 29 қазанынан 18 қарашасына дейін аштық жариялады. Осы уақыт ішінде ол сегіз шеге жұтып, денсаулығы күрт нашарлады. Жағдайы өмірге қауіпті болған кезде, асқазаннан шегені алып тастау үшін операция жасалды. Өтініш беруші оны ауруханаға жатқызғанын, онда оған тиісті көңіл бөлінбегенін және қажетті медициналық көмек алмағанын айтады.
Өтініш беруші 2011 жылдың 28-тамызында сол кезде жүкті болған әйелін қамауға алып, полиция бөлімшесіне алып кетті, онда полиция қызметкерлері оны қорлады және оны өтініш берушіге қарсы куәлік беруге мәжбүрлеу үшін қорқытты деп мәлімдейді. Оны өз еркімен ұстау фактісін күшейте отырып, полиция оған оның құқықтары туралы хабарламады және оған психологиялық қысым көрсету үшін кісі өлтірген күдіктілермен бірге камераға орналастырды.
Өтініш беруші полиция оны бірнеше рет азаптағанын және полиция қызметкерлерінің бірі бұл әрекеттерді видеобейнеге түсіргенін хабарлады.
Өтініш берушінің айтуынша, 2011 жылдың 29-тамызына қараған түні оны фельдшер тексеріп, оған анестетикалық инъекция жасаған. Содан кейін полиция оны бөлмеге апарып, келесі күннің ортасына дейін ұруды жалғастырды.
Зорлық-зомбылық пен азаптауға наразылық білдіру үшін өтініш беруші 2011 жылдың 29 қазанынан 18 қарашасына дейін аштық жариялады. Осы уақыт ішінде ол сегіз шеге жұтып, денсаулығы күрт нашарлады. Жағдайы өмірге қауіпті болған кезде, асқазаннан шегені алып тастау үшін операция жасалды. Өтініш беруші оны ауруханаға жатқызғанын, онда оған тиісті көңіл бөлінбегенін және қажетті медициналық көмек алмағанын айтады.
Өтініш беруші 2011 жылдың 28-тамызында сол кезде жүкті болған әйелін қамауға алып, полиция бөлімшесіне алып кетті, онда полиция қызметкерлері оны қорлады және оны өтініш берушіге қарсы куәлік беруге мәжбүрлеу үшін қорқытты деп мәлімдейді. Оны өз еркімен ұстау фактісін күшейте отырып, полиция оған оның құқықтары туралы хабарламады және оған психологиялық қысым көрсету үшін кісі өлтірген күдіктілермен бірге камераға орналастырды.
2-Кейс: Ушенин Қазақстан Республикасына қарсы
Өтініш беруші оған қатысты қылмыстық іс жүргізу кезінде ол судьяға, прокурорға, сот хатшысына және тергеушіге полицияның азаптауды қолдану фактісі туралы хабарлағанын және сотқа дене жарақаттары іздерін мен медициналық қорытындыны көрсеткенін айтады. Судья өтініш берушінің денсаулығы туралы медициналық қорытындыны істің ресми хаттамасынан шығаруды бұйырды. Өтініш беруші сот оның ауызша өтінішін де елемеді және оны ұстау мерзімін тағы екі айға ұзарту туралы шешім қабылдады деп мәлімдейді. Ұлттық заңнамаға сәйкес азаптау туралы шағым жасалған жағдайда сот шағымды дереу тергеп-тексеруге міндетті екендігіне қарамастан, сот азаптау туралы шағымды елемеді.
Өтініш беруші 2011 жылғы 30 желтоқсанда оған азаптауды қолдану негізінде оған қатысты қылмыстық істі қысқарту туралы өтініш жіберген деп мәлімдейді. 2012 жылдың 17 қаңтарында ол бес жыл алты айға бас бостандығынан айырылды. Өтініш беруші 30 желтоқсаннан бастап Орал қалалық сотында оған азаптауды қолдану негізінде оның өтінішін қабылдамау туралы шешімге шағымданды. 2014 жылдың 5 маусымында оның апелляциясы қабылданбады. Өтініш беруші оның өтінішхатының 30 желтоқсаннан қайтарылып тасталуына қатысты оған азаптауларды қолдану негізінде Батыс Қазақстан облыстық сотына шағымданған. Апелляция 2014 жылдың 11 маусымында қайтадан қабылданбады. Осылайша, ішкі құқықтық қорғау амалдары сол күні таусылды.
Өтініш беруші 2011 жылғы 30 желтоқсанда оған азаптауды қолдану негізінде оған қатысты қылмыстық істі қысқарту туралы өтініш жіберген деп мәлімдейді. 2012 жылдың 17 қаңтарында ол бес жыл алты айға бас бостандығынан айырылды. Өтініш беруші 30 желтоқсаннан бастап Орал қалалық сотында оған азаптауды қолдану негізінде оның өтінішін қабылдамау туралы шешімге шағымданды. 2014 жылдың 5 маусымында оның апелляциясы қабылданбады. Өтініш беруші оның өтінішхатының 30 желтоқсаннан қайтарылып тасталуына қатысты оған азаптауларды қолдану негізінде Батыс Қазақстан облыстық сотына шағымданған. Апелляция 2014 жылдың 11 маусымында қайтадан қабылданбады. Осылайша, ішкі құқықтық қорғау амалдары сол күні таусылды.
2-Кейс: Ушенин Қазақстан Республикасына қарсы
•Автор қай шарттық органға жүгінді?
•Шарттық органдарының құжаттары мен кестесін қолданыңдар
•Бұл жағдайда қандай адам құқықтарының бұзылуын анықтай аласыңдар?
•Шарттық органдарының құжаттары мен кестесін қолданыңдар
•Бұл жағдайда қандай адам құқықтарының бұзылуын анықтай аласыңдар?
Хабарламадан үзінділер:
Ауылда тұратын автор 1999 жылы Қазақстанның Перцев ауылындағы бастауыш мектептің гардеробында техникалық қызметкер болып жұмыс істей бастады. Әр оқу жылында ол 15 қыркүйектен 15 мамырға дейін жұмыс істеді және оның еңбек шарты жыл сайынғы негізде ұзартылды. 2010 жылдың желтоқсанында А. мектептің жаңа директоры болды, ол көп ұзамай хабарлама авторынан оның міндетінен тыс түрлі қызметтерді орындауды талап ете бастады.
2011 жылдың қаңтарында А. автормен әңгіме барысында ол жұмысының жалғасуы оның А.мен жақын қарым-қатынасқа түсуіне байланысты екендігін ашық айтты. Автор үзілді-кесілді бас тартты. Жауап ретінде А. егер ол мектептегі жұмысын сақтап қалғысы келсе, оған 10000 теңге төлеуі тиіс екенін айтты.
А. хабарлама авторын қудалауды жалғастырды, өзімен жақын қарым-қатынасқа түсуге қысым көрсетті. Автор бас тартуды жалғастырды. 2011 жылдың мамыр айында А. автордан онымен жақын қарым-қатынаста болуды талап етті, әйтпесе ол келесі оқу жылында жұмысынан айрылады деп мәлімдеді. Ол бас тартқан кезде, А. автордың оған 10000 теңге төлеуін талап етті (бұл кезде оның жалақысы тек 15000 теңге болған). Автор А.-мен жыныстық қатынасқа түсуден бас тартқандықтан және оған ақша төлеуден бас тартқандықтан, оның еңбек шарты келесі оқу жылына ұзартылмады.
Ауылда тұратын автор 1999 жылы Қазақстанның Перцев ауылындағы бастауыш мектептің гардеробында техникалық қызметкер болып жұмыс істей бастады. Әр оқу жылында ол 15 қыркүйектен 15 мамырға дейін жұмыс істеді және оның еңбек шарты жыл сайынғы негізде ұзартылды. 2010 жылдың желтоқсанында А. мектептің жаңа директоры болды, ол көп ұзамай хабарлама авторынан оның міндетінен тыс түрлі қызметтерді орындауды талап ете бастады.
2011 жылдың қаңтарында А. автормен әңгіме барысында ол жұмысының жалғасуы оның А.мен жақын қарым-қатынасқа түсуіне байланысты екендігін ашық айтты. Автор үзілді-кесілді бас тартты. Жауап ретінде А. егер ол мектептегі жұмысын сақтап қалғысы келсе, оған 10000 теңге төлеуі тиіс екенін айтты.
А. хабарлама авторын қудалауды жалғастырды, өзімен жақын қарым-қатынасқа түсуге қысым көрсетті. Автор бас тартуды жалғастырды. 2011 жылдың мамыр айында А. автордан онымен жақын қарым-қатынаста болуды талап етті, әйтпесе ол келесі оқу жылында жұмысынан айрылады деп мәлімдеді. Ол бас тартқан кезде, А. автордың оған 10000 теңге төлеуін талап етті (бұл кезде оның жалақысы тек 15000 теңге болған). Автор А.-мен жыныстық қатынасқа түсуден бас тартқандықтан және оған ақша төлеуден бас тартқандықтан, оның еңбек шарты келесі оқу жылына ұзартылмады.
3-Кейс: Белоусова Қазақстан Республикасына қарсы
Белгісіз күні автор оның жағдайына және жұмыс берушінің қысым көрсетуі туралы Рудный қалалық білім бөлімінің бастығына ауызша шағыммен жүгінді. Белгіленбеген күні үш адамнан тұратын комиссия мектепте тексеру жүргізіп, А.-дан сауалнама жүргізіп, Комиссия автордың тұжырымдары негізсіз деген қорытындыға келді. Сондай-ақ автормен ешкім сөйлеспей, одан еш сұхбат алған жоқ.
2011 жылдың маусым айында автор Білім және ғылым министрлігінің Мектепке дейінгі және орта білім департаментінің директорына, Рудный қалалық білім бөлімінің бастығына, Қостанай облысының білім басқармасының бастығына және Рудный қаласының прокуратурасына өзінің жұмыс берушісі тарапынан болған қысым мен оның жағдайына байланысты шағым жолдап, оны одан қорғау туралы өтініш жасады. Арнайы комиссия құрылып, оның шағымын негізсіз деп таныды.
2011 жылғы 13 маусымда автор Рудный қаласы Ішкі істер басқармасының тергеу бөліміне жұмыс беруші тарапынан нәпсілік қолсұғушылық және ақшаны бопсалау әрекеттері туралы шағым берді. Рудный қаласы Ішкі істер басқармасының тергеушісі Е. мен Ш. куәгерлерінің А. интимдік байланыс туралы айтып, ақша талап еткен автор мен А. арасындағы әңгімені естігендері жайлы көрсетпелеріне қарамастан, автордың шағымы бойынша қылмыстық іс қозғамау туралы шешім қабылдады.
2011 жылдың маусым айында автор Білім және ғылым министрлігінің Мектепке дейінгі және орта білім департаментінің директорына, Рудный қалалық білім бөлімінің бастығына, Қостанай облысының білім басқармасының бастығына және Рудный қаласының прокуратурасына өзінің жұмыс берушісі тарапынан болған қысым мен оның жағдайына байланысты шағым жолдап, оны одан қорғау туралы өтініш жасады. Арнайы комиссия құрылып, оның шағымын негізсіз деп таныды.
2011 жылғы 13 маусымда автор Рудный қаласы Ішкі істер басқармасының тергеу бөліміне жұмыс беруші тарапынан нәпсілік қолсұғушылық және ақшаны бопсалау әрекеттері туралы шағым берді. Рудный қаласы Ішкі істер басқармасының тергеушісі Е. мен Ш. куәгерлерінің А. интимдік байланыс туралы айтып, ақша талап еткен автор мен А. арасындағы әңгімені естігендері жайлы көрсетпелеріне қарамастан, автордың шағымы бойынша қылмыстық іс қозғамау туралы шешім қабылдады.
2011 жылдың 5 шілдесінде автор Рудный қаласының прокуратурасына аппеляция жіберді. Автор ұялы телефонға жыныстық зорлық-зомбылықтың бір жағдайын және А.-ның ақша талап ету әрекетін жазғандықтан, ол прокуратураға осы әңгіменің жазбасын бере алатындығын атап өтті. Оның әділеттілікті қалпына келтіруге бағытталған барлық әрекеттері аудио жазбалар мен куәгерлердің айғақтарына қарамастан сәтті болмады.
7 жылдың 2011 шілдесінде А. Рудный қалалық сотында авторға қатысты азаматтық іс қозғады, онда ол автор өзінің ар-намысына, қадір-қасиетіне және кәсіби беделіне нұқсан келтіретін ақпаратты таратады деп мәлімдеді. 26 шілдеде сот автордың нәпсілік қолсұғушылық пен ақшаны бопсалау әрекеттеріне қатысты айыптаулары негізсіз деп қаулы етті және А.-ға моральдық залал үшін 1 миллион теңге мөлшерінде және сот шығындары үшін 51512 теңге мөлшерінде өтемақы ұйғарды. Сот автордың Рудный қалалық білім бөліміне және Қостанай облысының білім басқармасына берген шағымдарын қайтарып алсын және мектеп ұжымының жалпы жиналысында сот шешімі туралы мектеп қызметкерлерін хабардар етсін деп шешім шығарды. Барлық әрекеттерге қарамастан, сот шешімі күшінде қалды және хабарлама авторы осы сот шешімін орындауға мәжбүр болды.
7 жылдың 2011 шілдесінде А. Рудный қалалық сотында авторға қатысты азаматтық іс қозғады, онда ол автор өзінің ар-намысына, қадір-қасиетіне және кәсіби беделіне нұқсан келтіретін ақпаратты таратады деп мәлімдеді. 26 шілдеде сот автордың нәпсілік қолсұғушылық пен ақшаны бопсалау әрекеттеріне қатысты айыптаулары негізсіз деп қаулы етті және А.-ға моральдық залал үшін 1 миллион теңге мөлшерінде және сот шығындары үшін 51512 теңге мөлшерінде өтемақы ұйғарды. Сот автордың Рудный қалалық білім бөліміне және Қостанай облысының білім басқармасына берген шағымдарын қайтарып алсын және мектеп ұжымының жалпы жиналысында сот шешімі туралы мектеп қызметкерлерін хабардар етсін деп шешім шығарды. Барлық әрекеттерге қарамастан, сот шешімі күшінде қалды және хабарлама авторы осы сот шешімін орындауға мәжбүр болды.
•Автор қай шарттық органға жүгінді?
•Шарттық органдарының құжаттары мен кестесін қолданыңдар
•Бұл жағдайда қандай адам құқықтарының бұзылуын анықтай аласыңдар?
•Шарттық органдарының құжаттары мен кестесін қолданыңдар
•Бұл жағдайда қандай адам құқықтарының бұзылуын анықтай аласыңдар?
