Адам құқықтарының бұзылуын анықтау
Өткен сабақта біз құқықтық тұрғыдан алғанда мемлекеттер адам құқықтарын бұзудағы жалғыз жауапты субъектілер болып табылатындығы туралы сөз қозғадық.
Көбінесе бұл көптеген түсінбеушіліктерді тудырады. Әсіресе, кісі өлтіру немесе басқа адамдарға қатысты зорлық-зомбылықтың кез-келген түрі сияқты ауыр әрекеттерге қатысты сұрақтар туындайды.
Көбінесе бұл көптеген түсінбеушіліктерді тудырады. Әсіресе, кісі өлтіру немесе басқа адамдарға қатысты зорлық-зомбылықтың кез-келген түрі сияқты ауыр әрекеттерге қатысты сұрақтар туындайды.
Мүмкін қазір адам құқықтарын қорғаушы болуға кедергі бола алатын, бұл тақырыппен жақынырақ танысуға бел буған адамдарға қиындық көрсететін сұрақтарға тап болған шығарсыңдар.
«Егер өмір сүру құқығы негізгі құқықтардың бірі болса, онда кісі өлтірген адам адам құқығын бұзғаны ғой? Ол біреудің өміріне қол сұғып, сол арқылы бұл адамды өмір сүру құқығынан айырды ғой!
Бұл жерде мемлекет қатысы қандай?
Барлық қылмыстар адам құқықтарын бұзу болып табылады ма?»
Бұл жерде мемлекет қатысы қандай?
Барлық қылмыстар адам құқықтарын бұзу болып табылады ма?»
"
Осы сұрақтарға жауап бермес бұрын, бірнеше жағдайды қарастырып, бұл жағдай адам құқықтарының бұзылуына әлде қылмысқа жататынын өз беттеріңше анықтауға тырысып көріңдер.
Өткен сабақтардан алған білімдеріңді іске пайдалануға тырысып көріңдер.
Кішкентай кеңес: мемлекеттің адам құқықтары саласындағы міндеттерін естеріңе түсіріңдер.
Екі нұсқаның бірін тандауларың қажет. Таңдау жасағаннан кейін, сендерге талдауды көрсетеміз.
Өткен сабақтардан алған білімдеріңді іске пайдалануға тырысып көріңдер.
Кішкентай кеңес: мемлекеттің адам құқықтары саласындағы міндеттерін естеріңе түсіріңдер.
Екі нұсқаның бірін тандауларың қажет. Таңдау жасағаннан кейін, сендерге талдауды көрсетеміз.
Талдау
Бұл кейс қылмыстық істің мысалы болып табылады, бірақ адам құқықтарының бұзылуына жатпайды. Шынымен де, өмір сүру құқығы – адамның негізгі құқықтарының бірі. Алайда, мемлекеттің міндеттерін, атап айтқанда адам құқықтарын қорғау міндетін ұмытпаңыз. Осы міндетке сәйкес мемлекеттер жеке тұлғалармен іске асырылған бұзушылықтар мен қылмыстардың алдын алу немесе оларды өтеу үшін жағдай жасаулары тиіс.
Ал бұл жағдайда біз полиция, прокуратура және сот органдарының жұмысынан мемлекет әділеттілікті қалпына келтіру үшін шаралар қабылдағанын көреміз. Қылмыскер жасаған әрекеті үшін жазасын алды.
Сонымен қатар, техникалық және құқықтық жағынан азамат С. адам құқықтарын бұза алмайды, өйткені адам құқықтарын сақтау және қорғау, сондай-ақ әділеттілікті қалпына келтіру жауапкершілігі мемлекетке жүктеледі.
Ал бұл жағдайда біз полиция, прокуратура және сот органдарының жұмысынан мемлекет әділеттілікті қалпына келтіру үшін шаралар қабылдағанын көреміз. Қылмыскер жасаған әрекеті үшін жазасын алды.
Сонымен қатар, техникалық және құқықтық жағынан азамат С. адам құқықтарын бұза алмайды, өйткені адам құқықтарын сақтау және қорғау, сондай-ақ әділеттілікті қалпына келтіру жауапкершілігі мемлекетке жүктеледі.
2-мысал
Азаматша Р. жұмысқа қабылдаудан бас тартылды, өйткені сұхбат барысында оның жүкті екені белгілі болды. Р. жергілікті еңбек басқармасына шағымданғысы келді, бірақ жергілікті өкіл оның шағымын қабылдаудан бас тартып, «іс жүзінде жұмыс беруші дұрыс, ол бірнеше айдан кейін декретке кететін адамды жұмысқа алуға тиімсіз» деп түсіндірді. Оның үстіне, еңбек басқармасы егер ол «шу шығарса», онда өз саласында жұмыс таба алмайды деп қорқытты. Нәтижесінде Р. жұмыссыз және болашақ ана болу үшін экономикалық тұрақтылықсыз қалуға мәжбүр болды.
Адам құқығы бұзылды ма?
Талдау
Адам құқықтарының айқын бұзылуы. Жыныстық негізде жұмысқа орналасу кезінде кемсітушілік болғанын көре аламыз. Бұл оқиғаға жауап ретінде мемлекет өкілі Р. - ның жұмысқа орналасуға тең және кедергісіз қол жеткізу құқығын қалпына келтіру үшін тиісті шаралар қабылдаудан бас тартты.
Оның үстіне, болжамды тұрғыдан алғанда, біз елде мұндай жағдайларға жол бермейтін кемсітушілікке қарсы заңнама жоқ деп айтуымызға да болады, немесе ұлттық заңнама еңбектегі кемсітушіліктен қандай да бір қорғауды көздесе де, біз бұл тетіктердің тиімсіз екенін байқап отырмыз, ал бұл мемлекет тарапынан адам құқықтарын бұзушылық болып табылады.
Оның үстіне, болжамды тұрғыдан алғанда, біз елде мұндай жағдайларға жол бермейтін кемсітушілікке қарсы заңнама жоқ деп айтуымызға да болады, немесе ұлттық заңнама еңбектегі кемсітушіліктен қандай да бір қорғауды көздесе де, біз бұл тетіктердің тиімсіз екенін байқап отырмыз, ал бұл мемлекет тарапынан адам құқықтарын бұзушылық болып табылады.
Талдау
Бұл жағдайдың екі жағы бар. Бір жағынан, егер сіз азамат Б.-ның әрекеттерін билік құрылымдарының іс-әрекеттеріне байланыстырмай қарасаңыз, онда ол қылмыс жасады, бірақ біз, мысалы, ол жеке меншік құқығын бұзды деп айта алмаймыз.
Екінші жағынан, билік органдарының мемлекет өкілдері бола отырып, Б. азаматының басқа адамдарға қатысты әрекеттеріне жауап ретінде тиімді және тиісті шаралар қолданбағандығы адам құқығын бұзу болып табылады.
Екінші жағынан, билік органдарының мемлекет өкілдері бола отырып, Б. азаматының басқа адамдарға қатысты әрекеттеріне жауап ретінде тиімді және тиісті шаралар қолданбағандығы адам құқығын бұзу болып табылады.
Сонымен, қорытындылай келе:
Мысалы, біреуді өлтіру сияқты қылмыс жасаған жеке тұлға құқықтық және техникалық тұрғыдан адам құқығын бұзды деп айта алмаймыз, есесіне ол адам елдегі сот шешімімен ұлттық заңнамаға сәйкес жауапқа тартылуы керек қылмыс жасады деп айтуымыз қажет.
Бұл біздің әділеттілік туралы түсінігімізге қайшы келуі мүмкін. Алайда, адам құқықтары саласындағы халықаралық стандарттарға сәйкес тек мемлекетке ғана белгілі бір тәртіппен әрекет ету міндеттемесі берілетінін, сондықтан адам құқықтарын бұзуды тек мемлекет жасай алатындығын есте ұстаған жөн.
Әлбетте, бұл біздің қылмыс жасауға құқығымыз бар және біз бұл үшін ешқандай жауапкершілік көтермейміз дегенді білдірмейді. Моральдық тұрғыдан алғанда, біз бәріміз адам өміріне және басқалардың қадір-қасиетіне құрметпен қарауымыз керек.
Бұл біздің әділеттілік туралы түсінігімізге қайшы келуі мүмкін. Алайда, адам құқықтары саласындағы халықаралық стандарттарға сәйкес тек мемлекетке ғана белгілі бір тәртіппен әрекет ету міндеттемесі берілетінін, сондықтан адам құқықтарын бұзуды тек мемлекет жасай алатындығын есте ұстаған жөн.
Әлбетте, бұл біздің қылмыс жасауға құқығымыз бар және біз бұл үшін ешқандай жауапкершілік көтермейміз дегенді білдірмейді. Моральдық тұрғыдан алғанда, біз бәріміз адам өміріне және басқалардың қадір-қасиетіне құрметпен қарауымыз керек.
Сонымен қатар, сіз жеке адамдар жасаған қылмыстар келесі жағдайда адам құқықтарын бұзу болып саналуы мүмкін екенін көрдіңдер:
•мемлекет қылмыстың алдын-алу үшін тиісті шаралар қабылдамайды, мысалы, егер жәбірленуші полицияға жүгініп, оның өміріне қауіп төнгені жайлы хабарласа және полиция тиісті түрде әрекет етпеген жағдайда. Бұл жағдайда мемлекеттің әрекетсіздігі оның өмір сүру құқығын қорғау және жүзеге асыру міндеттемесін бұзғанына теңестірілуі мүмкін;
•мемлекет мұндай әрекеттердің алдын алу үшін қажетті заңнамалық нормаларды қабылдаған жоқ – бұл жағдайда, мысалы, егер мемлекет өзінің қылмыстық кодексінде «кісі өлтіруді» қылмыстық іс деп қарастырмаған жағдайда. Мемлекеттің әрекетсіздігі мемлекеттің адам құқықтарын жүзеге асыру жөніндегі міндеттемесінің орындалмауына теңестірілуі мүмкін;
•мемлекет өзінің қылмыстық кодексінде қажетті құқықтық нормаларды қабылдағанымен, тергеу дұрыс жүргізілмейді және қылмысқа кінәлі тараптар жауапқа тартылмайды және қылмыстарын тиесілі жаза алмаған жағдайда. Мемлекеттің тиісті түрде әрекет ете алмауы мемлекеттің адам құқықтарын қорғау жөніндегі міндеттемелерінің орындалмауына теңестірілуі мүмкін.
Алайда, бұл жағдайдың барлығында да адам құқықтарының бұзылуы жеке тұлғамен жасалған қылмысқа емес, мемлекеттің тарапынан болған әрекеттерге немесе, керісінше, әрекестіздікке қатысты.
•мемлекет мұндай әрекеттердің алдын алу үшін қажетті заңнамалық нормаларды қабылдаған жоқ – бұл жағдайда, мысалы, егер мемлекет өзінің қылмыстық кодексінде «кісі өлтіруді» қылмыстық іс деп қарастырмаған жағдайда. Мемлекеттің әрекетсіздігі мемлекеттің адам құқықтарын жүзеге асыру жөніндегі міндеттемесінің орындалмауына теңестірілуі мүмкін;
•мемлекет өзінің қылмыстық кодексінде қажетті құқықтық нормаларды қабылдағанымен, тергеу дұрыс жүргізілмейді және қылмысқа кінәлі тараптар жауапқа тартылмайды және қылмыстарын тиесілі жаза алмаған жағдайда. Мемлекеттің тиісті түрде әрекет ете алмауы мемлекеттің адам құқықтарын қорғау жөніндегі міндеттемелерінің орындалмауына теңестірілуі мүмкін.
Алайда, бұл жағдайдың барлығында да адам құқықтарының бұзылуы жеке тұлғамен жасалған қылмысқа емес, мемлекеттің тарапынан болған әрекеттерге немесе, керісінше, әрекестіздікке қатысты.